Antik Kentlerimiz
Hititlerin dinsel merkezi "Nerik" olduğu düşünülen Oymaağaç Höyük ve çevresi ile ilgili 2005 Ağustos-Eylül ayları arasında Berlin Üniversitesinden Rainer Czichon ve arkadaşlarınca yapılan yüzey araştırması raporu.
1. Giriş
2. Arkeoloji raporu
3. Jeoloji raporu (özet)
4. Botanik raporu (özet)
2. Arkeoloji raporu
3. Jeoloji raporu (özet)
4. Botanik raporu (özet)
GİRİŞ
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün izinleri ve Adana müzesinden gelen bakanlık temsilcisi Sayın Ayşe Ersoy'un çok büyük desteği ile 07 -29 Eylül 2005 tarihleri arasında Vezirköprü - Oymaağaç çevresinde yüzey araştırmasının ilk aşaması yapıldı. Hem arkeologlar hem de Fen Bilginlerince gerçekleştirilen enterdisipliner araştırma projesi bizim umduğumuzdan daha verimli oldu. Oymaağaç Höyüğü, içinde Hitit İmparatorluğunda önemli rol oynayan bir şehir sakladığını özellikle mühür ve tablet buluntular doğrulamış oldu. Ilk defa Samsun ilinde çivi yazılı tablet parçaları ve hiyeroglifli yazılı mühür baskıları bulundu. Ikinci aşamada Oymaağaç'ın çevresinde başladığımız arkeolojik ve jeolojik araştırmaları eklediğim haritada çizdiğim bölgede devam etmek istiyoruz. Aynı zamanda jeofizik metodlar, (jeomanyetik ve radar) kullanmayı düşünüyoruz. Ayrıca Vezirköprü'deki ilgilenenler için öğretmenevinde ya da Fazıl Ahmet Paşa Halk Kütüphanesi'nde (Taşmedrese) Anadolu ile ilgili konferanslar vermeyi planlıyoruz
Ayrıca aşağıdakı kişiler ve organizasyonlara çok teşekkür etmek istiyoruz:
+ Prof. Dr. Önder Bilgi, Ikiztepe Kazı Başkanı, Istanbul Üniversitesi
+ Muhsin Endoğru, Samsun Müze Müdürü
+ Menderes Alan, Samsun Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürü
+ Osman Özer, Vezirköprü Belediye Başkanı
+ Sebahattin Güneş, Öğretmen Evi Müdürü
+ Bekir Taşci, Kadır Mert, Murat Alankuş, Kadastro Müdürlüğü - Vezirköprü
+ Necdet Iğci, Kütüphane Müdürü Vezirköprü
+ Vezirköprü Orman Işletme Müdürlüğü
+ Bünyamin Kıvrak ve Şaban Buyantemur Öğretmenler, Vezirköprü
+ Türk Konsolosluğu - Berlin
+ Marlis Hey-Dincer, Alman Büyükelciliği Kültür Bölümü, Ankara
2. ARKEOLOJİ RAPORU
OymS 01: Oymaağaç Höyük araştırmalarımızın ana noktası hem ,Zalpa' hem ,Nerik' ile özdeşleşen Oymaağaç Höyük oldu. Z. Kızıltan'ın haritasında 59 nolu olarak belirtilen Oymaağaç Höyük Vezirköprü'nün 7 km kuzeyindedir. Oymaağaç Höyük, Çal Sırtı ile Oymaağaç vadisi arasındadır. Altınkaya Barajı yapılmadan önce Vezirköprü'den Alaçam'a kadar giden yolun kenarında bulunuyordu. Güney tarafında Şörlentepe ile birleşir.
Ilk olarak Oymaağaç Höyüğün 200 x 190m merkezi bir Zeiss Totalstation ile ölçtük ve Vezirköprü Kadastro Müdürlüğü'nün yardımı ile Türkiye'nin koordinat ağı içine aldık. Höyüğün batı ve güney tarafında erozyondan dolayı oluşan kesitte, yerleşme tabakaları görülmektedir. Hem batı hem de güneyde 30-40 cm kalınlığında yangın tabakası (Res. 5) büyük bir ihtimalle bütün Höyüğü kaplıyor olabilir. Büyük olasıkla bu yerleşme büyük bir yangınla tahrip edilmişti. Belki Oymaağaç Höyüğün içinde saklanan bir Hitit şehiri (ms. Nerik) Kaşkalar tarafından fethedildi.
Ilk olarak Oymaağaç Höyüğün 200 x 190m merkezi bir Zeiss Totalstation ile ölçtük ve Vezirköprü Kadastro Müdürlüğü'nün yardımı ile Türkiye'nin koordinat ağı içine aldık. Höyüğün batı ve güney tarafında erozyondan dolayı oluşan kesitte, yerleşme tabakaları görülmektedir. Hem batı hem de güneyde 30-40 cm kalınlığında yangın tabakası (Res. 5) büyük bir ihtimalle bütün Höyüğü kaplıyor olabilir. Büyük olasıkla bu yerleşme büyük bir yangınla tahrip edilmişti. Belki Oymaağaç Höyüğün içinde saklanan bir Hitit şehiri (ms. Nerik) Kaşkalar tarafından fethedildi.
B. Alkım ve Ö. Bilgi'nin 30 yıl önce keşfettiği tünel (potern) şimdi toprak ile doldurulmuştur. Prof. Bilgi'nin bize verdiği krokiye göre sözü edilen potern höyüğün doğu tarafındaydı. Bugün tünelin yeri iki büyük kapı eşiğinden belirlenebilir. Höyüğü topografik özelliklerine göre 9 bölge (sample areas) ayırdık. Her bölgede çanak çömlekleri ve küçük buluntuları titizlikle topladık. Çanak - çömlek parçaları, Eski Tunç Çağı Ayrıca çok enteresan küçük buluntular elimize geçti: üç adet çivi yazılı Hitit İmparatorluk tablet parçaları (bir kurban listesi ve tarihi bir metin, beş hiyeroglif yazılı mühür baskısı ile bir bulla, üzerinde eski Hitit mühür baskısı olan bir kulp parçası.
Eski Tunç Çağına ait pişmiş toprak bir kadın idolü (Res. 14), bir sapan taşı (Res. 15) ve bir kaç tane çeşitli mühür baskılı çanak çömlek parçaları . Benzerleri Gordion'un Demir Çağı tabakalarında bulunuyordu (M.Ö.8.yy).
OymS 02: Adatepe [GPS: 331m; N 41°10'22.2' - O 35°27'44.6'] Z. Kızıltan'ın haritasında Adatepe 130 nolu olarak yazılmıştır (Res. 3). 800 x 500 m büyüklüğünde ve bugün bomboş olan tepede (Res. 17, 18) birisi modern, diğeri antik olmak üzere iki tane taş ocağı var. Tepenin üstünde taş aletler (silex), ETÇ çanak çömlek ve maden curuf parçaları bulunuyordu. Ayrıca Adatepe'de bulunan bir takım slex aletler ve paralar öğretmen B. Kıvrak'ın özel kolleksiyonunda bulunuyor.
OymS 03: Şörlentepe Oymaağaç Höyüğün güney tarafında bulunan Şörlentepe Kızıltan'ın haritasında 60 nolu olarak gösterilir. 1:25000 topografik haritasında Şörlentepe ile Oymaağaç Höyük karıştırılmış. Çok otlu bir yüzey olduğu için yogun bir araştırmadan vazgeçtik. Bize göre Şörlentepe Oymaağaç Höyüğün aşağı şehri olabilir.
OymS 04: Oymaağaç Mezarlığı - [GPS: 268m; N 41°12'00.3' - O 35°26'29.9'] Oymaağaç'tan 250 m ileride Adatepe'ye giden yolun sağ ve sol tarafında 500 x 250 m modern bir mezarlık var. Mezarlar arasında Bizans sütunlar ve çanak çömlek parçaları bulduğu icin modern mezarlıgın Bizans yerleşme yerinde inşaa edildiğini tahmin ediyoruz.
OymS 05: Çaltepe Doğu [GPS: 344m; N 41°12'58.6' - O 35°24'38.3'] 441 m yüksek olan Çaltepe'nin doğu inişinde antik bir taş ocağı bulundu. Taş ocağı (ile aşağıdakı pınar arasında az sayılı geç antik döneme ait çanak çömlek parçaları topladık.
OymS 06: Karşıtarla Doğu - [GPS: 222m; N 41°12'55.7 - O 35°25'19.7'] Altınkaya Barajına giden yolun batı tarafında 200 x 120 m bir bölgede Demir Çağına ait çanak çömlek parçaları topladık. Burada herhalde Oymaağaç Höyüğüne bağlı bir kasaba bulunuyordu.
OymS 07: Adatepe-Tepecik [GPS: 306m; N 41°10'51.2' - O 35°27'12.4'] Adatepe köyünün kuzey kenarında 125 x 175 m ,Tepecik' isimli bir yerleşme yeri inceledik. Bu düzgün höyükte sadece ETC'de yerleşmesi görüldü.
Adatepe-Tepecik höyüğü üzerinden çok miktarda çanak çömlek ile enteresan küçük buluntular ele gecti: iki tane taş çekici , üç büyük ve bir küçük ağırlık ve bir tane ağırşak . Demek ki Adatepe-Tepecik'te Ikiztepe gibi tekstil sanayı önemli bir rol oynadı.
OymS 08: Dökme Tepe, Kayalı [GPS: 304m; N 41°10'05.5' - O 35°29'30.3'] Çorak Dere'nin kuzey kıyısında olan Dökme Tepesinde eski bir taş ocağın yanında bir kaya mezarlığı bulunyordu. Maalesef bütün kaya mezarları uzun zamandan beri açılıp tahrip edilmişti. Mezarların tam karşısında bir tümülüs var. O da tahrip edilmişti. Onun çevresinde hiç çanak çömlek bulunmadığı için tümülüsün hangi döneme ait olduğu saptanmamıştır
OymS 09: Köristan Sırtı Kuzeydoğu [GPS: 448m; N 41°11'04.4' - O 35°28'50.9'] Vezirköprü'den Samur köyüne giden yolun kenarında Akören çıkışında az sayılı çanak çömlek toplandı. Fakat belli bir yerleşme yeri değildir.
OymS 10: Uluçay Heyelan Çeşme [GPS: 277m; N 41°09'08.9' - O 35°28'19.9'] Vezirköprü'den Kayalı Mah. istikametine doğru gidildiğinde 1 km sonra bir çeşme görülür. Çeşme duvarının içinde arapça yazılı bir taşın yerleştirildiği görüldü. Daha detaylı bakıldığında bu taşın bir Bizans mezar taşı olduğu görülüyor. Yakın çevrede bulunan taş temellerden anlaşıldığına göre bir kilise olduğu tahmin edilen gelmiş bir taş olabilir.
OymS 11: Cami Tepe, Kayalı Mah. [GPS: 324m; N 41°09'52.0' - O 35°29'34.5'] Uluçay'ın dağlardan tam çıkış'ta 100 x 75 m Cami tepesi bulunuyor. Güney-doğusunda bir çiftlik güney batısında bir çöplük var. En fazla çanak çömlek parçaları Cami Tepe'nin Uluçay'a bakan batı tarafında toplandı.
OymS 12: Kayalı Mah. Doğu [GPS: 270m; N 41°09'40.9' - O 35°29'41.4'] Cami tepe'nin 500 m doğu istikametinde Kavak Dere'nin yukarıdakı inişlerde (Res. 37, 38) herhalde bir mezarlık'tan gelen geç antik çanak çömlek parçaları bulundu.
Vezirköprü Cumhuriyet Mahallesi : Vezirköprü mezarlığın güneydaki Cumhuriyet Mahallesinde ilginç geç antik taşlar keşfettik (Resimler 39-42). Yazı ve resim dolu olan bir mezar taşının sadece yarısı bulundu (Resim 39). Mahallede oturan insanlara göre bölgede zaman zaman yapılan inşaat kazılarında zengin mezarlara raslanıyor. Iyi ki B. Kıvrak inşaat sahibinden mezarlardan gelen küçük buluntuları (ms. altın yüzük, para, cam şişeler) almış, yoksa Vezirköprü'nün tarihi için önemli bir bölüm kaybolmuş olacaktı.
3. JEOLOJI YÜZEY ARAŞTIRMASI (ÖZET)
Arkeolojik yüzey araştırmanın yanında Oymaağaç'ın çevresinde jeolojik araştırmalar da yapıldı ve sonuçları 1:25000 ölçekli bir haritada çizildi. Paläozoik, mesozoik ve kämozoik taş seriler bulundu. Samsun Müzesi'nin izni ile bir kaç tane taşlar petrografik analizler için Almanya'ya götürüldü. Orta Pontus dağları içinde olan çalışma yeri 25 x 15km büyüklüğünde olan Vezirköprü tortu havzasıdır. Jeomorfolojik açıdan bakıldığında bu bölge 3m NN bir gövde bölgesinden karakterize ediliyor. Şimdiki drenaj sistemi bu gövde bölge içine kesildi. Oymaağaç'ın batısında olan Kızılırmağa drenaj yapan Oymaağaç Deresi 230 ile 200mNN arasında bir teras yapıyor. Bu terasın içinde en genç dereler 6m derinliği kadar girmişti (Res. 1). En eski taşlar Oymaağaç'ın batı ve kuzeybatısında bulunan Paläozoik phyllit-kum taş serisine aittir (Res. 2). Çalışma yerinin batı kısmında kum taşlar daha fazla bulunur. Ayrıca Paläozoik zamandan gelen siyah kireç taşlar keşfedildi. Oymaağaç'ın doğusunda Mesozoik'tan gelen kahverengi kireç taşlar bulunur. Bu maddeden 530 m NN kadar yüksek olan tepeler oluşturuldu. Bu kireç taşların içinde olan çatlaklar karbonat ile kaplanmıştı. Vezirköprü'nün tortu havsası Tertiär'den gelen tortular ile dolduruldu. O yüzden onlar Oymaağaç'ın çevresinde çok bulunur ve çok çeşit taşlar olarak görülüyor. Tepelice Tepesi ve Kireçlikıran Tepesi killi taştan ve alçılı tortudan oluşmaktadır. Kireç taşının içindeki erozyon çatlakları karbonatlı konglomerat ile doldurulmuştu. 260m NN yüksek olan tepelerin üstünde gri killi taşlar bulunuyordu. Kırmızı renkli topraklar Tertiär'in yoğun bir aşınma olduğunu gösteriyor.
4. BITKISEL YÜZEY ARAŞTIRMASI (ÖZET)
Bitkisel yüzey araştırmasında Vezirköprü-Oymaağaç bölgesinde bulunan orman ve çalılık formasyonlar tasnif edildi. Üstün gelen orman toplumu yazın yeşil sub-euxinili Carpino-Quercetum cerridis' tir. Önceden onlar herhalde 250 ile 750m olan bütün tepelerde bulunuyor olmalıydı. Fakat bugün çok az sayıda görülmektedir. Çoğu yerlerde çalılıkler çevrenin görüntüsüne hakim. Çok fazla hayvan otlatmaktan bu çalılıklar bozuluyorlar ve türleri azalıyor (Fontanesia phillyraeoides, Juniperus oxycedrus). Şimdiye kadar sadece Inebolu-Zonguldak bölümde bilinen Arbutus andrachne-Phillyrea latifolia-toplumu (Pseudo-Macchie) bu bölgede raslanmış olması çok enteresan'dır. Dağ bölgesinde (Kunduz Dağları, Karaömer Dağları) kayınağacı ormanları (Galio odorati-Fagetum orientalis) gözlenmektedir. Ancak Oymaağaç çevresinde onlar yok. Az sayılı Pinus nigra var. Aramanica (Junipero-Pinetum nigrae) bütün Iç Anadolu çevresinde bozkır ormanlar ile yakın bir bağlantı gösteriyorlar. Bölgede bugün Pinus nigra ile yapılan ağaçlandırma çalışmaları, bitkisel tarihin bilinmesini zorlaştırmaktadır. Çiçek tozu profilleri Oymaağaç bölgesinde şu anda yok.yok. Kuzeybatı Anadolu'dan gelen çiçek tozu profillerinden iklimin çok fazla değişmediği kolayca anlaşılabilmektedir. O yüzden Oymaağaç bölgesinde az sayılı bulunan Carpino-Quercetum cerridis doğal flora'nın bir parçası mümkün olabılır.
